Alles over bloembollen

Leestijd 10 minuten

In dit artikel leer je alles wat je moet weten over bloembollen. Bloembollen is eigenlijk een verzamelnaam voor alle planten die een bol, knol of wortelstok onder de grond hebben. Bloembollen zorgen voor de broodnodige biodiversiteit in de plantenwereld.
Voorjaarsbollen plant je in het najaar en bloeien in het voorjaar. Zomerbollen plant je in het voorjaar en bloeien in de zomer. Luie tuiniers houden van verwilderingsbollen, want eenmaal planten is elk jaar steeds meer genieten.

Het leuke van bloembollen is dat je ze na het planten vergeet. Maanden later komt er ineens iets boven de grond waarvan je denkt, wat is dit? Had ik dit erin gezet? En ook als je het niet vergeet dan kun je met spanning uitkijken naar het eerste puntje dat boven de grond komt.

Bloembollen en biodiversiteit

Hoe meer planten en dieren, des te groter de diversiteit. De term biodiversiteit gaat dan ook over de grote verscheidenheid aan planten, dieren, habitats en genen, die allemaal deel uitmaken van een bepaald ecosysteem. Door voor meer en gevarieerder groen in de stad en in eigen tuin te zorgen brengen we de natuur dichter bij huis.

In stenen tuinen hebben planten en dieren niets te zoeken.Wij kunnen zorgen voor voedsel in de vorm van nectar en stuifmeel en dan het liefst van zoveel mogelijk verschillende planten. Bloembollen spelen hier een grote rol in.

Al heel vroeg zorgen sneeuwklokjes en winterakonieten voor voedsel, gevolgd door de krokussen, blauwe druifjes, zomerklokjes en sieruien. En de zomerbloeiers zorgen door hun lange bloei voor voedsel aan het eind van de zomer.

Even wachten

Bloembollen gaan niet voor direct resultaat. Het is niet vandaag planten en morgen van de bloemen genieten. Tussen planten en bloeien zitten altijd wel een paar maanden rust. Die rust heeft de bloembol, of het nu een bol, knol of wortelstok is, nodig om zijn bloemen en bladeren die in aanleg al aanwezig zijn tot ontwikkeling te brengen. Eigenlijk is het helemaal geen rust, want onder de grond wordt hard gewerkt.

De echte rust van een bloembol komt pas na de bloei als de bol afsterft. Dat afsterven moet met de nodige zorg gebeuren. De bloembol heeft al zijn kracht gebruikt om te bloeien, maar moet daarna weer voldoende reserves in de bol op te slaan voor een volgend jaar.

Na de bloei

Bol wordt gebruikt als verzamelnaam voor:

bollen,
knollen,
wortelstokken,
en alle opgezwollen wortels onder de grond.

Als de bollen niet de kans krijgen om voldoende reservevoedsel op te slaan zullen ze volgend jaar zeker niet bloeien. Hoe de bol dat doet? Na of tijdens de bloei verschijnt het blad. Dit blad zorgt door middel van fotosynthese voor voedsel.

Hierbij haalt het blad koolzuurgas uit de lucht dat samen met water, door de wortels opgenomen, omgezet wordt in glucose en zuurstof. Dit proces vindt plaats in de bladeren. De bladeren moeten dus net zo lang blijven zitten tot ze afgestorven zijn.

Pas dan is hun taak voltooid en hebben ze voldoende reservevoedsel opgeslagen om het volgende jaar weer te kunnen bloeien. Na dit proces zijn ze alleen nog onder de grond aanwezig. We kunnen de bollen helpen door ze na de bloei een handje organische mest te geven.

Voorjaarsbloeiers en zomerbloeiers

De ene bloembol is de andere niet. Ze zijn in twee groepen te verdelen, de voorjaarsbloeiers en de zomerbloeiers. Bij de verzamelnaam bloembollen (beter omschreven als bol- en knolgewassen, maar dat is zo’n lang woord) denk je al snel aan tulpen en narcissen.

De wereld van de bloembollen is zoveel groter en gevarieerder dan deze twee bekende groepen. Terwijl er binnen deze groepen ook een enorme variatie bestaat.

Niet alleen tulpen en narcissen horen tot de voorjaarsbloeiers, maar ook de blauwe druifjes, anemonen, sieruien, hyacinten, keizerskronen, sneeuwklokjes, winterakonieten, krokussen en nog veel meer. Deze voorjaarsbollen plant je in het najaar en ze bloeien in het voorjaar.

Maar ook hier zijn uitzonderingen op. Zo zijn er behalve krokussen die in het voorjaar uitbundig bloeien ook krokussen die in de herfst bloeien.

Herfstkrokussen moeten eerder geplant worden, vanaf eind juli om in de herfst mensen te verbazen dat de krokussen dit jaar wel erg vroeg bloeien. Niet dus, het is een andere soort.

De zomerbloeiers worden in het voorjaar geplant (van maart tot mei) en bloeien in de zomer. Deze groep heeft onder de grond een verdikte wortel waardoor ze vrij snel na het planten al in bloei kunnen komen. Het zijn vaak niet winterharde planten zoals dahlia’s, canna’s, knolbegonia’s, gladiolen en calla’s (Zantedeschia).

Maar er zijn ook planten die wel winterhard zijn en na het planten elk jaar weer opkomen zoals Trillium, lelietje van dalen en salomonszegel. De zomerbollen zijn dus heel divers en als criterium wordt wel aangegeven dat ze droog verhandeld (kunnen) worden.

Er zijn planten die zich niets van indelingen aantrekken. Neem nou de anemonen. Bosanemonen (Anemone nemorosa) zijn voorjaarsbloembollen. Anemonen (Anemone coronaria) die je als gemengde of eenkleurige bos bij de bloemist koopt kunnen zowel in het voorjaar als in het najaar geplant worden.

Van bol tot bloem duurt 12 weken, daar kun je hele series snijbloemen van kweken. Herfstanemonen (Anemone japonica) zijn vaste planten en bloeien in september.

Keuzes maken

Kiezen is moeilijk, de keuze is zo groot en wat de ene tuinliefhebber mooi vindt zal de andere met afschuw vervullen. De keuze is niet alleen afhankelijk van smaak maar ook van gezond verstand. Kies niet iets moeilijks als je een luie tuinier bent. Koop geen dahlia’s van een meter hoog met enorme dinnerplate bloemen voor in een pot. Maar kies daarvoor lage of halfhoge stevige planten.

Speel met de bloembollen, combineer alle kleuren blauw of alle kleuren wit en laat je verrassen als alles boven de grond komt.

Voorjaarsbloeiers

Deze groep is verreweg het bekendste en vaak wordt aangenomen dat dit de enige onder de bloembollen zijn. Geen wonder want als de bollenvelden in bloei staan dan weet je weer waarom er zoveel toeristen op afkomen. Tulpen, narcissen en hyacinten zijn de bekendste voorjaarsbloeiers. Al snel gevolgd door sieruien, krokussen, kievitsbloemen, keizerskronen, lelies, irissen en nog veel meer.

Het is verleidelijk om alleen op mooie plaatjes af te gaan en van alles wat aan te schaffen. Handiger is eerst na te denken waar je wat wilt planten en welk resultaat je wilt bereiken. Bloembollen zijn zo veelzijdig dat ze op veel manieren toegepast kunnen worden. Voorjaarsbloeiers worden vanaf eind september geplant.

Welke bollen waar planten

Veel bollen hebben zon nodig, maar er zijn ook bollen die lichte schaduw verdragen. Zorg ervoor dat bij het planten meer grond op de bol komt dan de bol dik is en plant lelies dieper.

In potten en bakken doen veel bollen het goed. Kies niet te hoge soorten en plant ze dicht tegen elkaar, maar niet tegen de wand van de pot. Dan zouden ze kunnen bevriezen. Zet de potten na het planten onder een afdakje en bescherm ze tegen strenge vorst met een hand blad of een stukje vliesdoek.

Geef ze na het planten water en verder af en toe als de grond erg droog is. Vergeet ze tot ze boven de grond verschijnen en zet ze dan op een ereplaats.

Bollen kunnen uitstekend gecombineerd worden met vaste planten in de border. De mooiste kleurencombinaties kunnen gemaakt worden als je de bloeitijd in de gaten houdt. Zet bijvoorbeeld tulpen niet als een groep in de border, maar spikkel ze tussen de planten voor een optimaal effect.

Sieruien (Allium) zijn uitstekende borderbollen. Zij bloeien op een moment dat veel vaste planten bloeien en het vaak minder mooie blad wordt aan het oog onttrokken door de planten.

Kies voor bollen in het gras vroege bloeiers. Zij komen dan tevoorschijn als het gras voorlopig nog niet gemaaid hoeft te worden. Want na de bloei mag het gras minstens zes weken niet gemaaid worden om te zorgen dat de bollen met hun blad voldoende voedsel kunnen produceren voor een volgend jaar bloei.

In een bloemenweide die maar een paar keer per jaar gemaaid wordt is het goed bolletjes planten, zoals krokussen, sneeuwklokjes, kievitsbloemen, narcissen en wildtulpjes.

Plukbollen

‘Nu planten straks plukken’ is een gouden formule. In de bollenstreek zie je veel pluktuinen waar mensen hun eigen boeket mogen plukken. Meestal zijn het tulpen die in een pluktuin staan. Een boeket uit eigen tuin plukken zal een tuinliefhebber niet snel doen. Maar wie houd je tegen om in een moestuin of volkstuin een rijtje bollen te planten om van te plukken

Verwilderingsbollen

Het is niet altijd even duidelijk of bollen het volgende jaar weer voor bloemen zorgen. Bij verwilderingsbollen hoef je je geen zorgen te maken, die komen elk jaar terug. Zij zijn een categorie apart.

Op de juiste plaats geplant en met rust gelaten zullen ze elk jaar terugkomen en zich ook nog eens uitbreiden door zaden en bollen.

Voorbeelden hiervan zijn boshyacinten, sneeuwklokjes, sterhyacinten, sneeuwroem, holwortel, wildtulpen, blauwe druifjes en bosanemoontjes. Behalve verwilderingsbollen, zijn er ook bollen die zorgen voor een meerjarenbloei.

Meerjarenbloei

Vooral bij tulpen wordt deze term gebruikt. Veel tulpen bloeien een jaar fantastisch mooi om daarna te verdwijnen en nooit meer terug te komen. Je zou de bollen na de bloei als het blad helemaal afgestorven is uit de grond kunnen halen en op een droge, vorstvrije plaats laten overwinteren.

Maar dat kan op een teleurstelling uitlopen omdat de overwinteringsomstandigheden meestal niet optimaal zijn, of dat de bollen in de zomer geen kans hebben gehad hun reserves op te bouwen. Het enige dat erop zit is in de herfst weer nieuwe te bestellen.

De laatste jaren hebben de kwekers hun best gedaan om tulpenbollen te kweken die meerdere jaren bloeien. Deze moeten dan wel in februari, maart een handje organische mest met een hoog kaligehalte krijgen.

Zomerbollen

Zomerbollen zijn lang niet zo bekend als voorjaarsbollen en toch vormen zij een exotische kleurenexplosie waar we ons in de wintermaanden op kunnen verheugen. Zomerbollen kunnen niet tegen vorst en moeten daarom pas In het voorjaar geplant worden om er in de zomer van te genieten.

Er bestaan soms misverstanden over wat tot de zomerbollen gerekend kan worden en wat niet. En ook over het al dan niet vorstgevoelig zijn. Dit heeft ook met de klimaatverandering te maken. Zomerbollen komen uit andere landen waar het niet vriest, dus een logische conclusie is ze voor de vorst uit de grond te halen.

Maar neem nou een Crocosmia die vroeger Montbretia heette en die nu onder beide namen bekend is. Deze planten hebben weliswaar een knolletje onder de grond en worden ‘droog’ verhandeld, maar kunnen eenmaal in de tuin geplant daar jaren vrolijk blijven bloeien.

Jungletuin

Vaak is het ook een kwestie van grondsoort. In een niet al te strenge winter kan een dahlia op zandgrond best overwinteren, maar op kleigrond niet. Deze grond is veel natter en daar kunnen de dahliaknollen niet tegen.

Veel zomerbollen passen uitstekend in een jungletuin, een tuintrend waarbij de nadruk ligt op planten met een exotisch uiterlijk, met grote bladeren en/of kleurige bloemen. De Canna past hier uitstekend bij, net al de dahlia, knolbegonia, Afrikaanse lelie (Agapanthus), ananasplant (Eucomis) en calla (Zantedeschia).

Deze planten die de hele zomer bloeien kunnen echt niet tegen de vorst en moeten ’s winters vorstvrij bewaard worden, bijvoorbeeld in een kistje met droge turfmolm of zaagsel zodat ze niet uitdrogen. Zitten de planten in potten, dan kunnen ze met pot en al op een droge, vorstvrije plaats overgehouden worden.

Bollen kijken

Het voorjaar is de goede tijd om voorjaars-bloembollen in levende lijve te zien. En daarbij denken we natuurlijk allereerst aan de Keukenhof in Lisse. Alle bloembollen zijn daar benaamd en je kunt hier dan bekijken welke je de mooiste vindt.

De Hortus Bulborum, de historische bollentuin in Limmen is ook zeker ook de moeite waard. Je ziet hier een levend prentenboek van de voorouders van onze bollen compleet met naam en jaartal. De bloei van zomerbollen begint in juli en kan tot de eerste nachtvorst doorgaan (zo rond eind september). Vanaf juli kunnen we de zomerbollen bewonderen in opengestelde tuinen en proeftuinen.

Schrijf vooral de namen op van de mooiste bloemen in de tuinen vol dahlia’s, lelies, canna’s, gladiolen en calla’s. Het duurt even voor je ze kunt bestellen en in de tuin kunt planten.

Deel je vragen

Wij vinden het leuk inspiratie van jou als lezer te ontvangen. Heb je zo na het lezen van dit artikel nog onbeantwoorde vragen? Of wil je gewoon laten weten wat je ervan vindt? Deel het met ons! We horen het graag.

Ja, ik heb vragen