Alles over dahlia's

Leestijd 11 minuten

De dahlia is enorm gevarieerd in bloemkleur en vorm. De enige kleur die niet voorkomt bij dahlia’s is blauw, verder kun je alle kleuren in alle combinaties vinden. De variatie in bloemvorm is zo groot dat men in de loop van de jaren de dahlia’s heeft ingedeeld in groepen.

Er is geen andere plant waar zoveel cultuurvariëteiten (cultivars) van zijn gekweekt. Welke dahlia’s moet je kiezen, waar zet je ze neer en waarom? Hoe meer je van dahlia’s weet hoe mooier ze worden. In dit artikel leer je alles over de dahlia.

Geschiedenis

De dahlia heeft een lange geschiedenis. Deze planten komen in ons land niet voor in het wild en zullen ook niet snel ontsnappen uit een tuin en verwilderen want de dahlia is niet winterhard. De plant moet dus van oorsprong uit een warm land komen. Dat land is Mexico.

In 1570 stuurde Koning Filips II van Spanje zijn lijfarts Hernandez naar Mexico om daar de planten en dieren te bestuderen. Hij ontdekte planten met gevulde bloemen in veel kleuren die de Azteken ‘acocotli’ noemden. De planten die hij beschreef waren dahlia’s. Op tekeningen uit die tijd zijn alleen gevuldbloemigen getekend en geen enkelbloemigen. Je kunt het Hernandez niet meer vragen, waarschijnlijk heeft hij geen wilde dahlia’s gevonden, maar gecultiveerde in de tuinen van de Azteken. Zij gebruikten dahlia’s als medicijn en aten de knollen.

Vroeger ging het leven langzamer en duurde het eeuwen voordat er informatie uit andere landen kwam. Pas in 1789 stuurde de directeur van de botanische tuin (tuinen met een wetenschappelijk karakter) van de stad Mexico de eerste dahliazaden naar Abbé Cavanilles, stafmedewerker van de Botanische Tuin van Madrid. Het lukte Cavanilles om planten uit het zaad te kweken. Deze planten hadden purperen en rode bloemen. Hij gaf de plant de naam dahlia naar de Zweedse botanicus Andreas Dahl.

Dahliarage

Vanaf die tijd ging het hard met de dahlia’s. Ontdekkingsreizigers, bekende en minder bekende kwekers en zelfs keizerin Joséphine – echtgenoot van Napoleon – , verzamelden de kleurige bloemen en ontdekten steeds weer nieuwe kleuren.

Van 1820-1860 was de dahlia zo populair dat er sprake was van een ‘dahliarage’. De dahlia was toen een echte showbloem en overal in Europa (vooral in Engeland) werden dahlia-tentoonstellingen gehouden.

Nieuwe dahlia’s

In de loop van de geschiedenis zijn er tienduizenden dahlia’s gekweekt door professionele kwekers en enthousiaste amateurs. In 1936 waren er al zo’n 30.000 benaamde dahlia’s en in 2004 ruim 50.000. Maar lang niet allemaal zijn ze nog beschikbaar. De ene dahlia was nog mooier dan de andere en nieuwe vervingen de oude.

De alleroudste dahlia die nu nog gekweekt wordt is de Engelse ‘White Aster’ uit 1879 en de Duitse ‘Stolze von Berlin’ uit 1884. Nederlandse kwekers hebben van oudsher veel dahlia’s geïntroduceerd. Zij gaven ze vaak Nederlandse namen: ‘GF Hemerik’ uit 1936, ‘Gerrie Hoek’ uit 1946 en de bekende ‘Glorie van Heemstede’ uit 1947.

Nederland is al jaren toonaangevend op het gebied van dahlia’s en de kleurige bloemen staan nu weer volop in de belangstelling.

Corso’s en tuinliefhebbers

Net zo gevarieerd als de dahlia zijn de belangengroepen die zich om een of andere reden met de dahlia bezig houden. De mensen van de dahliacorso’s kweken hun eigen dahlia’s, want zij weten precies welke kleuren ze nodig hebben en welke dahlia’s het goed doen. De mensen van de dahliaverenigingen kweken perfecte dahlia’s om prijzen te winnen op shows. Dahliaveredelaars (mensen die planten selecteren met de beste erfelijke eigenschappen en nieuwe rassen opkweken) veredelen dahlia’s en zorgen voor kleuren die er nog niet zijn, met stevige stelen voor op een vaas of met donker blad. De tuinliefhebbers willen een rij dahlia’s in de moestuin om van te plukken, een paar laagblijvers voor in een pot en donkerbladige voor in de border.

Tuindahlia’s

Dahlia’s die gebruikt worden voor tentoonstellingen zijn niet allemaal geschikt voor in een border. Prijzen op shows win je met perfecte exemplaren waarbij vooral naar de bloem wordt gekeken. Het blad speelt een ondergeschikte rol. Als je dahlia’s wilt combineren met andere planten dan wordt vaak gekozen voor dahlia’s met donker, fijn ingesneden blad.

Een van de eerste donkerbladige dahlia’s ‘Bishop of Llandaff’ (zie foto hieronder) uit 1928 zorgde een tiental jaar geleden voor een grote doorbraak in het toepassen van dahlia’s in de border. De ‘bisschop’ met zijn halfgevulde scharlakenrode bloemen veroverde de harten van de tuinliefhebbers.

De kinderen van de bisschop

De oude bisschop kreeg gezelschap van zijn kinderen. De kinderen van de bisschop hebben allemaal donker blad en zijn behalve donkerrood ook paars, oranje, geel en twee kleurig. ‘Bishop of Dover’ heeft enkele, ivoorkleurige bloemen met een klein beetje lila. Nederlandse en Engelse veredelaars zorgden voor meer mooie donkerbladige cultivars die door hun lossere, meer natuurlijke groeiwijze uitstekend in een border passen.

Bloem

We spreken wel van dahliabloemen, maar eigenlijk is een dahliabloem niet één bloem, maar is samengesteld uit verschillende bloemetjes die samen een bloemhoofdje vormen.

De middelste bloemetjes zijn de buisbloemen, de bloemen daaromheen zijn de lintbloemen. De buisbloemen vormen het hart van de bloem en elk bloempje bevat een stamper en meeldraden. De lintbloemen zijn opvallender en bevatten al dan niet elk een stamper.

Dahlia’s worden bestoven door bijen en hommels. Gevuldbloemige dahlia’s bestaan alleen uit lintbloemen.

Wortelknol

Onder de grond hebben dahlia’s opgezwollen wortels, de wortelknollen. Aan de bovenkant van de wortelknol zitten de knoppen. Je kunt dus niet een stukje van een wortelknol in de grond zetten en verwachten dat dit uitloopt.

Op een stuk van een wortelknol moet altijd een knop zitten. De knoppen worden ook wel ogen genoemd en dat doet dan weer aan aardappels denken. De wortelknol van een dahlia is een verdikte wortel en die heeft geen ogen.

De wortelknollen van bepaalde dahliarassen worden in Mexico nog steeds als voedingsgewas gekweekt, maar de smaak en consistentie worden in westerse landen niet echt gewaardeerd.

Orde op zaken

Onze tuindahlia’s komen dus nergens oorspronkelijk in het wild voor, het zijn allemaal kweekproducten, die we cultuurvariëteiten of cultivars noemen. Omdat ze niet tot één soort te herleiden zijn heeft men orde op zaken gesteld door ze in te delen in groepen.

De groepen zijn ingedeeld volgens de vorm van de bloem en die vorm wordt bepaald door het model van de bloemblaadjes. Bij een aantal groepen wordt onderscheid gemaakt in vijf groottes, namelijk:

Giant XL
Grootbloemig (Large L)
Middelgroot (Medium M)
Kleinbloemig (Small, S)
Miniatuur (Miniature XS).

De XL dahlia’s worden ook wel ‘dinnerplate’ dahlia’s genoemd. Met de vijf genoemde verschillende groottes volgen wij de indeling (classificatie) van de Engelse Royal Horticultural Society (RHS). Deze indeling is overzichtelijk en het leuke is dat je al speurend naar dahlia’s er achter komt waar je voorkeur naar uit gaat.

Zo zal een bezitter van een natuurlijke tuin enkelbloemige, ster- of pioenbloemige dahlia’s kiezen omdat zij door hun open hart bijen aantrekken.

Classificatie, indeling in Groepen

Hieronder zie je de veertien groepen staan waar dahlia’s in worden ingedeeld. Bij elke groep vind je de afbeelding van één bepaalde dahlia die goed weergeeft waar we het nou over hebben.

1. Enkelbloemige Groep

Een open hart van buisbloempjes met daaromheen een enkele krans van lintbloempjes.

2 Anemoonbloemige Groep

Een hart van buisbloempjes die zo zijn uitgegroeid dat ze het hart volledig vullen. Het hart is omgeven door een of twee kransen van lintbloempjes.

3. Halskraag Groep

Rond het hart een krans van lintbloempjes met vrij grote platte bloemblaadjes met daarbinnen een of meer kransen van lintbloempjes met veel kleinere bloemblaadjes, de kraag.

4 Waterlelie Groep

Geheel gevulde bloemen waarbij het hart niet te zien is. De brede, stevige bloembladen staan aan de buitenkant horizontaal en in het midden iets omhoog gebogen.

5 Decoratieve Groep

Geheel gevulde bloemen waarbij de bloemblaadjes in etages gerangschikt zijn. De bloemblaadjes zijn breed en plat en aan het uiteinde rond of iets puntig of ingesneden.

6 Bal Groep

Balvormige iets afgeplatte dicht gevulde bloemen. De bloemblaadjes hebben een botte top en zijn voor meer dan de helft naar binnen tot een hoorntje opgerold.

7 Pompon Groep

Dezelfde bloeiwijze als baldahlia’s maar de bloemblaadjes zijn sterker ingevouwen, kleiner en ronder. De bloemen zijn ronder dan van de baldahlia’s.

8 Cactus Groep

Geheel gevulde bloemen met spitse smalle bloemblaadjes die voor meer dan de helft om de lengteas naar buiten zijn opgerold.

9 Semi-cactus Groep

Geheel gevulde bloemen met spitse bloemblaadjes die vanaf de top tot de helft of minder om de lengteas naar buiten zijn opgerold. Het verschil tussen cactus en semi-cactus dahlia’s is niet altijd even goed te zien.

10 Overige Groep

Tot deze groep horen alle dahlia’s die niet tot een van andere voorgaande groepen horen.

11 Gefranjerde Groep

De toppen van de lintbloempjes zijn aan de top gespitst waardoor ze voor een gefranjerd effect zorgen.

12 Ster Groep

Open hart omringd door smalle lintbloemen.

13 Gevuldbloemige Ster Groep

Sterk gevulde bloemen zonder hart.

14 Pioenbloemige Groep

Grote bloemen met drie of vier rijen lintbloemen rond een open hart van buisbloempjes.

Dahlia’s in de tuin

Dahlia’s zijn niet moeilijk. Ze groeien in bijna elke, goed (water)doorlatende grondsoort op een beschutte plek in de zon. Hoe beter ze verzorgd worden hoe langer ze bloeien.

Daarom werd de dahlia vaak in de moestuin gekweekt omdat moestuinplanten ook graag beschut, zonnig en in voedzame grond staan. In de border is het voldoende om in het plantgat goede tuingrond of compost te doen.

Als ze volop groeien en bloeien houden ze wel van een handje beendermeel of aardbeienmest. Dahliaknollen kunnen vanaf februari besteld worden, maar mogen dan nog niet buiten in de volle grond geplant worden.

Dahlia’s kunnen vanaf half april geplant worden, mocht er nog een keer nachtvorst komen en de plant is net boven de grond zet er dan een omgekeerde bloempot overheen. Knollen die al uitgelopen zijn en stekken mogen pas na half mei worden geplant.

Slakken en steunen

Je kunt het slakken niet kwalijk nemen dat ze dol zijn op jonge dahliascheuten (een nieuwe stengel met bladeren en/of bloemen). Als de planten eenmaal aan de groei zijn hebben ze geen last meer van slakkenvraat.

Je kunt dahlia’s ook eerst in een pot planten en pas in de tuin zetten als ze goed aan groeien zijn. Over de uitlopende planten kan een ring van een petfles of van koper in de grond worden gezet wat helpt tegen de slakken. Zorg dat dahlia’s altijd voldoende water krijgen.

Verwijder altijd de uitgebloeide bloemen, met steel en al, anders houden ze op met bloeien en richten hun aandacht op het produceren van zaad. Pluk vooral boeketten, hoe meer je plukt hoe meer ze bloeien.

Steun hoge rassen op tijd - voor ze omvallen – met rijshout (vertakt snoeihout) en zet ze in de border tussen weefplanten, zodat ze elkaar steunen. Dahlia’s kunnen in de grond blijven zitten tot de eerste nachtvorst, wat vaak rond eind september is.

Haal ze daarna uit de grond, knip de stengels af en laat ze een paar dagen (ondersteboven) drogen. Ze kunnen overgehouden worden in een kartonnen doos (eventueel gevuld met zaagsel of stro), op een vorstvrije, droge plaats waar het niet mag tochten anders drogen de knollen uit.

Potplanten

De kleinere en lagere dahlia’s zijn uitstekende potplanten voor balkon of terras. Na het bloeiseizoen en voor de vorst kunnen de potten binnen op een vorstvrije plaats overwinteren. Ze kunnen in de pot blijven en hebben dan geen water nodig. Haal ze in het voorjaar uit de pot en geef ze voor een nieuw bloeiseizoen verse grond.

Dahliatuinen

In de tuinen van Kasteel Keukenhof in Lisse zijn van half juli tot half oktober meer dan 150 dahlia’s te bewonderen. Op de CNB Showtuin in Voorhout laten kwekers en veredelaars hun dahlia’s zien. (CNB: Coöperatieve Nederlandse Bloembollencentrale).

Elk jaar wordt het Holland Dahlia Event gehouden waar behalve op deze twee locaties nog meer plaatsen zijn om dahlia’s te bekijken.

Deel je vragen

Wij vinden het leuk inspiratie van jou te ontvangen. Heb je zo na het lezen van dit artikel nog onbeantwoorde vragen? Of wil je gewoon laten weten wat je ervan vindt? Deel het met ons! We horen het graag.

Ja, ik heb vragen